شایعاتی درباره‌ی طرحی که احمدی نژاد اسم آنرا «جراحی بزرگ اقتصاد ایران» گذاشته، در حال منتشر شدن است. جزییات طرح هنوز معلوم نیست اما گویا می‌خواهند کلیه یارانه‌های انرژی را حذف کنند و پول آنرا مستقیماً بین مردم تقسیم کنند. کیست که از احمدی نژاد متنفر نباشد، اما شنیدن این خبر - تا همین حد هم - مایه‌ی خوشنودی بسیار بسیار زیاد است.
این ایده مسیر دستیابی به دموکراسی را در ایران هموار خواهد کرد، چرا؟
1) حکومتی که به پول (بخوانید مالیات) مردم برای اداره‌ی جامعه نیاز نداشته باشد، به رأی آنها هم احتیاج نخواهد داشت. مهمترین مانع در مسیر حرکت ایران به سوی دموکراسی: شاه و احمدی نژاد و خامنه‌ای نیستند، مهمترین مانع سیل درآمدهای نفتی است که هر حکومتی را صرفنظر از اینکه چقدر با عرضه و توانمند باشد قادر می سازد تا بتواند حداقلی از سطح زندگی را برای شهروندان فراهم کند. این تصمیم می تواند قدمی باشد در مسیر خارج کردن پول نفت از کنترل دولت و واگذاردن اختیار آن به مردم. (البته اما و اگر هنوز زیاد است، می فهمم...)
2) تا زمانیکه که پول قلمبه نفت در ایران در اختیار حکومت است، هر کسی که از نردبان قدرت بالا برود، هرگز به زودی و راحتی از آن پایین نخواهد آمد، آن بالا شما شانس بیشتری برای استفاده از رانت سیل عظیم درآمدهای نفتی دارید. حاضرید فحش بخورید، رد‌صلاحیت بکنید، در انتخابات تقلب کنید اما همان بالا باقی بمانید!
3) چنین کاری قدمی است در راه از بین بردن تضاد طبقاتی و در نتیجه کمک به رشد بیشتر طبقه متوسط در ایران که نتیجه‌ی طبیعی این رشد افزایش فشار برای آزادی های اجتماعی و خواسته های دموکراتیک است. (چطور؟ یک خانواده ثروتمند تهرانی را تصور کنید که مثلاً چهار اتومبیل دارند یعنی سهمیه‌ی بنزین آنها در ماه 480 لیتر است، با در نظر گرفتن متوسط 500 تومان یارانه برای هر لیتر، دولت به این خانواده‌ی پولدار ماهانه 240 هزارتومان یارانه از محل درآمد نفت می دهد که سهم همه مردم ایران است، همه مردم از جمله خانواده فقیری که در یک روستای دورافتاده زندگی می‌کنند و ماهانه یک لیتر هم بنزین مصرف نمی‌کنند.)
4) فرض کنید دولت بزودی اعلام کند که یارانه ی انرژی حذف شده و به هر ایرانی ماهانه 20000 تومان پرداخت می شود. انتخابات بعد را تصور کنید: مطمئن باشید شعار رقبای احمدی نژاد «ماهانه 22000»، «ماهانه 25000»، «ماهانه 30000» و ... خواهد بود. خب! کسی که می خواهد به جای 20000، 22000 پرداخت کند باید 10% کارآمدتر باشد. بتواند بیشتر در هزینه های غیرضروری دولت صرفه جویی کند، کنترل و انضباط مالی بهتری حاکم کند و ... و برای اینکار به تخصص و تجربه و عقلانیت مدرن نیاز است! با شعارهای توخالی و استفاده از افراد بی‌عرضه‌ی ریشو انجام اینکار مقدور نیست! حرکت به سمت استفاده از عقلانیت، یعنی حرکت به سمت مدرنیزم و این مسیر ناگزیر به دموکراسی ختم می شود.
5) آزاد سازی قیمت انرژی (و در ادامه حذف سایر رایانه ها و آزاد سازی قیمت نان و روغن و ...) با برقرار ساختن مکانیزمهای بازار آزاد عملاً رانتهای بسیار زیادی را حذف می کند. مثلاً: در حال حاضر واردات بنزین سالهاست که در وزارت نفت در انحصار یک گروه خاص قراردارد که با خیال آسوده بنزین را وارد می کنند و از قبال آن منافع کلانی می برند. با آزاد شدن قیمت بنزین و آزاد شدن واردات آن هر شرکت خصوصی می تواند با اخذ مجوز اقدام به وارد کردن بنزین کند و رقابتی سالم در جهت عرضه بنزینهای با کیفیت تر و ارزانتر بین این شرکتها شکل خواهد گرفت. (چطور بنزین بهتر بخرم یا تولید کنم؟ چطور بنزین را با قیمت بهتر بخرم و وارد کنم؟ چطور در هزینه های حمل و توزیع صرفه جویی کنم؟...) این فرآیند عملاً رانت عظیم فعلی را حذف می کند. رانتی که بخش عمده ای از منافع آن نیز صرف بقا و تحکیم همین سیستم ناسالم فعلی می شود. متزلزل شدن این مافیاهای ناسالم اقتصادی و کاسته شدن از قدرت آنها، بخش بزرگی از مقاومت در جهت تغییرات دموکراتیک را تضعیف خواهد کرد. فراموش نکنید فقط بنزین نیست: واردات آرد و شکر و گوشت و ... همه بر همین منوال است.
این مطلب را با عجله و ذوق زدگی نوشتم، معلوم نیست این طرح عملی بشود یا نه، اگر هم شد کیفیت آن معلوم نیست، مثلاً همین الان خواندم که احمدی نژاد اصرار دارد سهم بیشتر پول حاصل از حذف این یارانه‌ها باید به طبقات آسیب پذیر جامعه برسد. این گونه تقسیم‌بندیها درباره‌ی پولی که به طور مساوی سهم همه ی ایرانیان است تقسیم‌بندیهای درست و عادلانه ای نیستند. فراموش نکنیم درست است که اقشار آسیب پذیر ممکن است بیشتر به این پول نیاز داشته باشند، ولی این اقشار عموماً کم سواد، دارای بهره‌های هوشی پایین تر، فاقد خلاقیت و فکر اقتصادی مثبت و ... هستند. (به همین دلیل هم آسیب پذیر شده اند.) پس این کار – صرفنظر از اینکه عادلانه هست یا نه - شانس استفاده هوشمندانه از این پول توسط مردم را کمتر خواهد کرد.
این طرح البته مضراتی هم دارد، در کوتاه مدت به زعم من بسیار تورم زا خواهد بود اما روی هم رفته بسیار مثبت است.
این ایده مسیر دستیابی به دموکراسی را در ایران هموار خواهد کرد، چرا؟
1) حکومتی که به پول (بخوانید مالیات) مردم برای اداره‌ی جامعه نیاز نداشته باشد، به رأی آنها هم احتیاج نخواهد داشت. مهمترین مانع در مسیر حرکت ایران به سوی دموکراسی: شاه و احمدی نژاد و خامنه‌ای نیستند، مهمترین مانع سیل درآمدهای نفتی است که هر حکومتی را صرفنظر از اینکه چقدر با عرضه و توانمند باشد قادر می سازد تا بتواند حداقلی از سطح زندگی را برای شهروندان فراهم کند. این تصمیم می تواند قدمی باشد در مسیر خارج کردن پول نفت از کنترل دولت و واگذاردن اختیار آن به مردم. (البته اما و اگر هنوز زیاد است، می فهمم...)
2) تا زمانیکه که پول قلمبه نفت در ایران در اختیار حکومت است، هر کسی که از نردبان قدرت بالا برود، هرگز به زودی و راحتی از آن پایین نخواهد آمد، آن بالا شما شانس بیشتری برای استفاده از رانت سیل عظیم درآمدهای نفتی دارید. حاضرید فحش بخورید، رد‌صلاحیت بکنید، در انتخابات تقلب کنید اما همان بالا باقی بمانید!
3) چنین کاری قدمی است در راه از بین بردن تضاد طبقاتی و در نتیجه کمک به رشد بیشتر طبقه متوسط در ایران که نتیجه‌ی طبیعی این رشد افزایش فشار برای آزادی های اجتماعی و خواسته های دموکراتیک است. (چطور؟ یک خانواده ثروتمند تهرانی را تصور کنید که مثلاً چهار اتومبیل دارند یعنی سهمیه‌ی بنزین آنها در ماه 480 لیتر است، با در نظر گرفتن متوسط 500 تومان یارانه برای هر لیتر، دولت به این خانواده‌ی پولدار ماهانه 240 هزارتومان یارانه از محل درآمد نفت می دهد که سهم همه مردم ایران است، همه مردم از جمله خانواده فقیری که در یک روستای دورافتاده زندگی می‌کنند و ماهانه یک لیتر هم بنزین مصرف نمی‌کنند.)
4) فرض کنید دولت بزودی اعلام کند که یارانه ی انرژی حذف شده و به هر ایرانی ماهانه 20000 تومان پرداخت می شود. انتخابات بعد را تصور کنید: مطمئن باشید شعار رقبای احمدی نژاد «ماهانه 22000»، «ماهانه 25000»، «ماهانه 30000» و ... خواهد بود. خب! کسی که می خواهد به جای 20000، 22000 پرداخت کند باید 10% کارآمدتر باشد. بتواند بیشتر در هزینه های غیرضروری دولت صرفه جویی کند، کنترل و انضباط مالی بهتری حاکم کند و ... و برای اینکار به تخصص و تجربه و عقلانیت مدرن نیاز است! با شعارهای توخالی و استفاده از افراد بی‌عرضه‌ی ریشو انجام اینکار مقدور نیست! حرکت به سمت استفاده از عقلانیت، یعنی حرکت به سمت مدرنیزم و این مسیر ناگزیر به دموکراسی ختم می شود.
5) آزاد سازی قیمت انرژی (و در ادامه حذف سایر رایانه ها و آزاد سازی قیمت نان و روغن و ...) با برقرار ساختن مکانیزمهای بازار آزاد عملاً رانتهای بسیار زیادی را حذف می کند. مثلاً: در حال حاضر واردات بنزین سالهاست که در وزارت نفت در انحصار یک گروه خاص قراردارد که با خیال آسوده بنزین را وارد می کنند و از قبال آن منافع کلانی می برند. با آزاد شدن قیمت بنزین و آزاد شدن واردات آن هر شرکت خصوصی می تواند با اخذ مجوز اقدام به وارد کردن بنزین کند و رقابتی سالم در جهت عرضه بنزینهای با کیفیت تر و ارزانتر بین این شرکتها شکل خواهد گرفت. (چطور بنزین بهتر بخرم یا تولید کنم؟ چطور بنزین را با قیمت بهتر بخرم و وارد کنم؟ چطور در هزینه های حمل و توزیع صرفه جویی کنم؟...) این فرآیند عملاً رانت عظیم فعلی را حذف می کند. رانتی که بخش عمده ای از منافع آن نیز صرف بقا و تحکیم همین سیستم ناسالم فعلی می شود. متزلزل شدن این مافیاهای ناسالم اقتصادی و کاسته شدن از قدرت آنها، بخش بزرگی از مقاومت در جهت تغییرات دموکراتیک را تضعیف خواهد کرد. فراموش نکنید فقط بنزین نیست: واردات آرد و شکر و گوشت و ... همه بر همین منوال است.
این مطلب را با عجله و ذوق زدگی نوشتم، معلوم نیست این طرح عملی بشود یا نه، اگر هم شد کیفیت آن معلوم نیست، مثلاً همین الان خواندم که احمدی نژاد اصرار دارد سهم بیشتر پول حاصل از حذف این یارانه‌ها باید به طبقات آسیب پذیر جامعه برسد. این گونه تقسیم‌بندیها درباره‌ی پولی که به طور مساوی سهم همه ی ایرانیان است تقسیم‌بندیهای درست و عادلانه ای نیستند. فراموش نکنیم درست است که اقشار آسیب پذیر ممکن است بیشتر به این پول نیاز داشته باشند، ولی این اقشار عموماً کم سواد، دارای بهره‌های هوشی پایین تر، فاقد خلاقیت و فکر اقتصادی مثبت و ... هستند. (به همین دلیل هم آسیب پذیر شده اند.) پس این کار – صرفنظر از اینکه عادلانه هست یا نه - شانس استفاده هوشمندانه از این پول توسط مردم را کمتر خواهد کرد.
این طرح البته مضراتی هم دارد، در کوتاه مدت به زعم من بسیار تورم زا خواهد بود اما روی هم رفته بسیار مثبت است.
توسط آقای آ در تاریخ 21 فروردین ماه نگاشته شد.
